Bilimin Öncüleri

Kitabın bendeki baskısı Tübitak yayınlarından çıkan 3. basım (Mart 1995)...Hatırlıyorum da o zamanlar Tübitak "Tübitak Popüler Bilim Kitapları" dizisine başladığında heyecanlanmıştım...Sanırım başkaları da heyecanlanmış olacak ki "Bilimin Öncüleri" ilk baskısı Ocak 1995'te 2500 adet yapılmasının sonrasında aynı yılın Mart ayında iki kez daha aynı adette baskı yaparak üç ayda 7500 rakamına ulaşmış..."Bilimin Öncüleri" "Tübitak Popüler Bilim Kitapları" dizisinin 9. kitabı...Serinin ilk kitabı "Hayatın Kökleri"'ydi...Bu arada bilgimi kontrol etmek için internete baktığımda Tübitak'ın resmi sitesinde bir rakam gördüm yazmadan edemeyeceğim...Popüler bilim kitaplarının yayınına 1993 yılında başlanmış, kitap sayısı 356'ya ve şimdi dikkat lütfen baskı sayısı 11.500.000'e ulaşmış...Sevindim yahu...Güzel rakamlar bunlar...Tübitak'ın gerek "Bilim ve Teknik" dergisi ile gerek bu serisiyle Türkiye'ye çok olumlu etkileri olduğuna inanıyorum...Bu arada fark ettim ki daha kitabın içeriğine girememişim :))


Gelelim kitaba...Kitap Cemal Yıldırım tarafından kaleme alınmış...Sanırım artık başka yayınevlerinden basılıyor...Tübitak baskısı üç bölümden oluşmakta;

• Giriş
• Bilimsel Düşünce Yöntemi
• Bilimin Öncüleri

Giriş bölümünde; Bilim nedir? Ne değildir? ve Bilim Tarihine Kısa Bir Bakış Başlıklı iki kısa alt bölüm var.

Bilimsel Düşünce Yöntemi bölümü de; Bilim Etkinliğinin Niteliği, Bilimsel Yöntem, Bilimsel Buluşta Yöntem Yok mu?, Hipotez Gözlem İlişkisi ve Bilimsel Kuram: Yapı ve İşlevi diye beş alt başlıktan oluşmakta.


Bilimin Öncüler bölümü ise; -ki kitaba adını vermiştir- 47. sayfadan itibaren başlayıp sona yani 218. sayfaya kadar süren ana bölümdür...Bu bölümde 26 bilim insanı hakkında en kısası 5 sayfa en uzunu 11 sayfa olan kısa kısa bilgiler ilginç ayrıntılar verilmiş...Kitabın bu özelliği her an her yerde okunur hale gelmesini sağlıyor...Bu arada kitap cep boyutunda.


Kitabı anlatmaya başlayınca tamamını yazma eğiliminde olduğumun farkındayım :)) Bu sorunu çözmem lazım bir ara!


Şimdi 26 bilim insanını tek tek yazacağım...Çoğu zaten tanınan isimler özellikle çok tanınmadıklarını düşündüklerimin yanına kitaptan bir iki cümle yazacağım...Bu şekilde de yazımı tamamlayayım...Ama unutmayın yazmadığım çok ilginç şeylerde olacak.

• Archimedes (Arşimet) (M.Ö. 287-212)

Kralın tacının saf altın olup olmadığının Arşimet tarafından tespiti ile ilgili hikayeyi bilmeyenler buradan öğrenebilir...Haa haa merak edin.

• Öklid (Eukleides)

Hani şu geometrici adam.

• Eratosthenes (M.Ö. 273-192)

Döneminin Arşimet'ten sonra en büyük öncüsü, İskenderiye büyük kütüphanesinin yöneticisi, arzın küresel olduğunu iddia eden ve dünyanın güneşe uzaklığını 92 milyon mil olarak hesaplayan (gerçekte 93 milyon) bir tip.

• Leonardo da Vinci (1452-1519)

Yukarıdaki iki kişi arasındaki tarihi uçurum dikkatinizi çekmiş olabilir ya da olmalı...İşte bu arada (tamamında olmasa da) kimler daha etkin ya da gelişme kaydetmiş tahmin edin...Araplar...Bununla ilgili de yine ilerideki yazılarımda (Tübitak kitaplarımı kurcaladığımda yazılar buldum) bahsedeceğim inşallah...Avrupa'nın adeta unuttuğu Yunan klasiklerini, felsefecilerini Araplar ve Arapça üzerinden tekrar keşfetmiş...Bunu diyen kişi şöyle de bir ekleme yapmış Yunanca bilmek Aristoteles'in Fizik'ini çevirebilmek için yeterli değildi...Ayrıca onu anlayacak düzeyde felsefeyle de ilgili olmak gerekirdi...Sanırım bir dönem Avrupa Felsefeden - düşünceden - hayli uzaklaşmış ki Ortaçağ karanlığına düşmüş...Ulan konuya bir parantez açıyorum olay uzuyor da uzuyor...Sanırım ben bu işi beceremeyeceğim.

• Nicolaus Copernicus (Kopernik) (1473-1543)

Dünya merkezli sistemden Güneş merkezli sisteme geçiş desem...Bak yaa birde kafam nereye takıldı...Kopernik astronomi, matematik, hukuk ve tıp dallarında 6 yıl süren bir üniversite öğrenimi geçirmiş...Buradan çok güzel büyük bilimsel gelişmeler ve farklı ilgi alanlarına sahip olma üzerine yazı çıkar...Herkesin uzmanlaşması belki de bugünlerdeki en önemli problemdir de haberimiz yoktur...Bence üniversitelerde bunu düşünmeli!

• Francis Bacon (1561-1626)

Bilimin yeri ve önemi.

• Galileo Galilei (1564-1642)

Eee yani herkes tanıyordur herhalde bu amcayı...Bir şey yazmayacaktım ama dayanamıyorum...Şu isimlere bakın...Kitaptan, "Rönesans'ın büyük sanatçısı Michelangelo'nun öldüğü yıl dünyaya gelen, Newton'un doğduğu yıl dünyadan ayrılan Galileo, Francis Bacon, Descartes, Kepler ve Shakespeare gibi ünlülerle çağdaştı." Birde Galileo evreni kitaba benzetmiş ve bu kitabın dilinin de matematik olduğunu söylemiş kişidir...Kendisinin "İki Dünya Sistemi Hakkında Diyalog" kitabı bende var...Ama daha okuyamadım...Tuğla kitap kategorisindedir...Salviati...Simplicio...Sagredo!

• Johannes Kepler (1571-1630)

Kendisinden bir cümle, "Sadece Mars'ın yörüngesini belirlemem beş yılımı aldı."

• William Harvey (1578-1657)

Kitaptan, "Astronomide Kopernik'in, fizikte Galileo'nun başlattığı devrimci atılımı tıpta Harvey gerçekleştirir." Ben kan dolaşımı diyeyim yetsin.

• Robert Boyle (1627-1691)

Küçük yaşta Latince, Yunanca ve Fransızcayı öğrenmiş zaten İngilizce var etti mi 4 ekle yanına bir 0...40 MHP'nin 40. yılı hadi dağılın...Bu arada pozitif ve negatif elektrik yüklerini keşfetmiş, kimya "Boyle Yasası" falan...

• Christiaan Huygens (1629-1695)

Geçimini gözlük camı yaparak sağlayan filozof Spinoza ile işbirliği sonucu daha iyi bir teleskop, saat yapımı, sonra saattin dünya ile ilişkisinden yola çıkarak ekvatordaki şişkinliğin hesaplanabileceği gerçeği, ışığın dalga kuramının öncüsüdür parçacık kuramını ise Newton temsil eder tarih boyunca da bilim insanları iki kuram lehinde de görüşler ileri sürmüşler...Zaman zaman bir görüş öne çıkmış zaman zaman diğer görüş ama geldiğimiz noktada ışık hala gizemini koruyor...Önemli bir konu.

• Sir Isaac Newton (1642-1727)

Philosophia Naturalis Principia Mathematica - Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri en güzel kitap isimlerinden birisidir bence...Kendisi hakkında daha fazla yorum yapmak istemiyorum.

• Antoine Laurent Lavoisier (1743-1794)

1789 Fransız İhtilalının getirdiği terörün kurbanı bilim insanı, modern kimyanın temelini atan kişi...İki suçlama nedeniyle yargıç karşısına çıkmış...Devrim karşıtı aristokrasi ile ilişkisi ve vergi toplamada usulsuzluk...Yargıç ölüm cezası vermiş...Bilim çevreleri aman efendim yapmayın manyak mısınız bu adam büyük bir bilim adamıdır demişler...Yargıçın cevap, "Cumhuriyet'in bilginlere ihtiyacı yoktur!"

• John Dalton (1766-1844)

Modern atom teorisi, on iki yaşında kendi okulunu açıp 15 yıl ders veren insan, kendisi renk körüymüş zamanının bir bölümünü de buna ayırmış...Tıp dilinde renk körlüğü = daltonizm.

• Michael Faraday (1791-1867)

Amper, elektrot, anot, katot, elektrolit, iyon vb...Bir noel sabahı karısını Kraliyet Enstitüsüne götürür ve sürpriz bir hediye verir...Elektrik akımıyla sürekli bir mekanik devinim sağlayan basit bir düzenek...Yani elektrik motorunun ilk örneği :)) Aferin Faraday...Allah tan bu hediye çok popüler olmamış.

• Charles Darwin (1809-1882)

• Johann Gregor Mendel (1822-1884)

Keşiş...Bezelye...Genetik biliminin kurucusu.

• Louis Pasteur (1822-1895)

Pastorizasyon...Kuduz aşısı...Fermantasyon.

• James Clerk Maxwell (1831-1879)

14 yaşında Edinburg Kraliyet Akademisinden ödül...Radyo, radar, televizyon vb icatlara yol açan elektromanyetik ve ışık alanlarındaki devrimsel atılımlar, renk bileşenleri, Saturn halkaları...

• Ivan Pavlov (1849-1936)

Sindirim sistemi üzerine çalışma ile Nobel.

• Marie Curie (1867-1934)

Tüm zamanların en büyük kadın bilim insanı...İki kez Nobel...Al bi kırık daha...Matematik, fizik, kimya, astronomi, müzik ve şiir dersleri al...Mezun ol...Sonra fizik master derecesi sınavında birinci ol...Bir yıl sonra matematik master çalışmasına başla...Sonra ilerleyen yıllarda Polonyum'u Radyum'u bul...Arada 2 çocuk yap...Oooooo!

• Max Planck (1858-1947)

Enerji ve radyasyon üzerine çalışma...Kuvantum teorisinin temelleri...Uzmanlık alanı termodinamik teori...Tek oğlu 1944'te Hitler'e suikast girişimi ile suçlanmış, Naziler Nazizme inanç ve bağlılık duyurusunu imzalaması karşılığında oğlunu idam etmeyeceklerini söylemişler....Planck imzalamamış.

• Ernest Rutherford (1871-1937)

Radyoaktivite...Nobel'li bir zat.

• Albert Einstein (1879-1959)

Sustum.

• Niels Bohr (1885-1962)

Nobel'li bir Fizikçi...Bir tartışmada şöyle demiş: "Bu teorinin çılgınca bir şey olduğunu biliyoruz. Ama ayrıldığımız nokta, teorinin, doğru olması için yeterince çılgınca olup olmadığıdır."

• Werner Heisenberg (1901-1976)

Bir başka Nobel ödüllü fizikçi.