1908...Bu kitabı alma sebebim...Evet 1908 yılı...Osmanlıda önemli bir yıl...Çünkü II. Meşrutiyetin ilanı...Biraz başa dönersem...Tabi ki lise tarih kitaplarında öğrendiklerimi hatırlamıyorum...Twitter'da takip ettiğim bir kişi 1908 yılının Osmanlı için özgürlükler anlamında önemli olduğunu yazmıştı...Dediğim gibi bu konuda geçmişten bir bilgi hatırlamıyordum belki de bu anlamda bir şey öğretilmemişti de ondan.Haftada 2-3 gün yaptığım yürüyüş rotamın üzerinde Tansaş bulunmakta...Yukarıdaki bilgiyi içeren tweet'i okuma hadisesi üzerinden çok fazla geçmemişti...Belki aynı gün belki ertesi gün yürüyüşten dönerken Tansaş'a uğradım...Bazen Tansaş, Migros gibi yerlerde ortaya bir kitap sepeti koyarlar...Ucuzlamış ya da zaten ucuza satılan kitaplar olur sepette...Bu kitabı da böyle bir sepette buldum...Kitap naylon ile kaplı olduğundan içini inceleyemedim...Adı ilk anda dikkati mi çekti..."Dans Eden Dervişler"...Kitabın adının altında seyahatname yazısı da ilgimi arttırdı...Arka kapaktaki "1908 hepimizin bildiği gibi Osmanlı için bir devrim değil, Osmanlı'dan Türkiye'ye giden yolların taşlarının döşenmeye başladığı bir tarihtir aynı zamanda" cümlesi "bu kitabı alayım bari bir ara okurum" dememe sebep oldu.
Seyahat eden kişi yani Sir Harry Charles Luke 1884 doğmuş, Eton College, Trinity College ve Oxford'da eğitim almış. Uzun süreler Ortadoğudaki İngiliz sömürgelerinde bir çok görevlerde bulunmuş bir kişi.
Kitaba dönersem, bölümleri ise şöyle;
Dans Eden Dervişler Şehri
Akşehir'in Hocası
Türkiye'de İslam'ın Etkileri
Türk Halifeliği ve Kökenleri
Bir Başvezirin Son Günleri
Kıbrıs'ta Yasama Meclisinin Açılışı
Mucize Yaratıcı Aziz Andrew
Rahipler ve Patrikler Üzerine
Sahte Mesih
Yitirilen Renklilik
Kitap kolay okunan içinde o güne ait bilgi kırıntıları olan ama yazarın sadece gördüklerinden ibaret olmayan ve hatta daha çok okuduklarından çıkardığı parçalardan oluşmakta...Tabi daha ne olsun denilebilir ama şunu şöyleyeyim her seyahatname böyle ise ben bu türü sevmedim...Bu kitap beni tatmin etmedi açıkçası...Yazar kendisi mi seyahatname demiş yayıncı mı bu şekilde çıkarmış bilemiyorum.
Bölümlere gelince;
Dans Eden Dervişler Şehri bölümünde; Konya'dan, Mevlevilikten ve yapılan semahtan bahsediyor. O konuları geçelim ki zaten birçok kaynakta da yeterince bilgi vardır...Burada ilginç iddialar -çünkü başka belge ya da bilgilerle doğrulatmak lazım- var...Yazarın şoförlüğünün yapan Anadolulu Yunan Charalampos adlı kişinin tek kelime Yunanca bilmemesi ve o zamanki Yunan köylerinde bazen kilise hizmetlerinin bile Türkçe yapıldığı iddiası gibi...Ayrıca Konya o yıllarda yani 1908-09 Bursa ile birlikte Türk nüfusun çoğunlukta olduğu iki imparatorluk şehrinden birisiymiş...Bunu ayrıca araştırmak iyi olur.
Akşehir'in Hocası'nda Nasreddin Hoca'dan bahsetmiş ve o an için anlatılan fıkraları yazmış.
Türkiye'de İslam'ın Etkileri bölümününde ayrıntılarına girmeden yazarın ve atıf yaptığı diğer bir kişinin (Elias Habesci) ilginç bir iddiasını yazayım, yazar imparatorluğun başkenti İstanbul'da, üst sınıfların arasında dinsizlik ve duyarsızlığın uzun süredir yaygın olduğunu iddia ediyor...Atıf yaptığı kişi ise, Türklerin kurucularının asıl kurumlarından uzaklaştıkları iddiasında.
Türk Halifeliği ve Kökenleri; bu bölümdeki yazdığı bilgiler özellikle araştırılmalı ve onaylanmalı...Seyahatname böyle mi olur derken aslında bu bölüm dikkatimi çekmişti...Yazar İslam tarihini 15 sayfada anlatırken kendi seyahat zamanındaki durumu da son iki sayfada değiniyor...Ancak tabi ki bunların hepsi çok ufak bilgi kırıntıları.
Bir Başvezirin Son Günleri; bu bölümde Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa'dan bahsediyor...Kendisi uzun süre başvezirlik yapmış...Ama kitaptaki bu bölüm hayli problemli çünkü verdiği tarihler kendi kendine çelişiyor...Yani pek Kıbrıslı Mehmet Kamil Paşa buradan öğrenilmez gibi.
Kıbrıs'ta Yasama Meclisinin Açılışı; bu başlık içeriği tamamen doğru anlatıyor...Bir bilgi vermek gerekirse üye sayısı 18...6'sı atamayla gelen İngiliz üye, 3'ü Türkler tarafından seçilmiş Türk üye, 9'u Yunan-Hıristiyan nüfus tarafından seçilmiş Yunan-Hıristiyan.
Mucize Yaratıcı Aziz Andrew; Kıbrıs'ta söylenen konuşulan yazılan bir hikayenin anlatıldığı bölüm.
Rahipler ve Patrikler Üzerine; İstanbul piskoposları ile ilgili bir bölüm.
Sahte Mesih; İzmir'li bir yahudi olan ve yahudilere hitap eden Sabatay Sevi'nin kendisini 1666'da Mesih ilan etmesi ve sonrasında yaşananlar ile ilgili bir bölüm.
Yitirilen Renklilik; Bu bölümde Yazar 1912'de İngiltere'de basılan bir kitaptan bahsediyor ve diyor ki, "kitap, resmi anlatımlardaki canlılığın çürümesi üzerine melankolik bir yorum."
Başa bir kez daha dönersem,
Kitabın arka kapağında okuduğum;
"1908 hepimizin bildiği gibi Osmanlı için bir devrim değil, Osmanlı'dan Türkiye'ye giden yolların taşlarının döşenmeye başladığı bir tarihtir aynı zamanda" cümlesi benim kitaptan beklentimi şekillendirdi ve bu beklenti karşılanmayınca da benim için hayal kırıklığı oldu.
Not: Ogier Ghislain de Busbecq'in "Türk Mektupları" kitabı da bende ki baskıda seyahatname olarak adlandırılmasa bile, bir yabancının Osmanlı'dan 1555-1560 arası yazdığı 3 mektup ve Viyana'ya döndükten sonra yazdığı 1 mektuptan oluşmuş seyahatnamedir....Mektubun muhatabı kendisi gibi diplomat olan Nicholas Michault'tur.
